Nadmierna potliwość

Pocenie to prawidłowy proces organizmu. Na ciele ludzkim jest ok. 2-3 mln gruczołów potowych, a na 1 cm2 przypada średnio 300 gruczołów. Człowiek wydziela od kilku ml do kilku litrów potu dziennie. Gdyby się nie pocił, organizm uległby przegrzaniu. Funkcje termoregulacyjne gruczołów potowych kontroluje współczulny układ nerwowy, zaopatrując gruczoły przez postsynaptyczne włókna cholinergiczne.

Przyczyny zwiększonej potliwości
1) fizjologiczne:
gorący klimat, duża wilgotność powietrza
wysiłek fizyczny
emocje, stres
spożywanie niektórych przypraw, mocnej kawy, herbaty, czekolady
otyłość
1) objawowe:
zaburzenia hormonalne (nadczynność tarczycy, cukrzyca)
choroby neurologiczne (np. zespół Rossa, zespół uszno-skroniowy, neuropatie)
infekcje przebiegające z wysoką gorączką, gruźlica
menopauza u kobiet i andropauza u mężczyzn
niektóre nowotwory (np. guz nadnerczy - pheochromocytoma) przebiegające ze zwiększonym uwalnianiem katecholamin
idiopatyczne (samoistne) - ok. 60%
Nadmierne pocenie może być zlokalizowane i dotyczy tylko pach, dłoni i stóp lub też może być uogólnione i dotyczy całego ciała.

Z wymienionych powyżej przykładów widać, że na pewne rodzaje pocenia mamy wpływ, ale są stany, których nie da się wyeliminować, wyleczyć. Należy do nich pocenie zlokalizowane, samoistne. Na szczęście medycyna znalazła na to sposób - blokowanie czynności gruczołów potowych przy pomocy toksyny botulinowej i jest to sposób uważany obecnie za przynoszący najlepsze rezultaty, obarczony małym ryzykiem. Za pomocą jednego zabiegu można zlikwidować tę przykrą dolegliwość na kilka miesięcy. Wadą tej metody jest to, że nie leczy ona przyczyny, jedynie usuwa objawy, lecz dopóki nie dysponujemy inną metodą, ta wydaje się obecnie najlepsza.

Problemy związane z nadpotliwością
Mimo iż pocenie jest prawidłowym procesem organizmu, nadmierne pocenie jest już niezmiernie kłopotliwe. Z problemem tym wiąże się poczucie wstydu, zażenowania, co prowadzi w efekcie do ograniczeń w kontaktach z innymi ludźmi, a bywa i tak, że uniemożliwia wykonywanie pewnych zawodów (np. w laboratorium przy pracy z odczynnikami chemicznymi). Osoby cierpiące na nadpotliwość wiedzą jak dolegliwość ta jest uciążliwa w codziennym życiu, zwłaszcza, że często towarzyszy jej nieprzyjemny zapach, powstający w wyniku rozkładu potu przez bakterie. Umycie skóry i użycie dezodorantu tylko na chwilę usuwa problem.

Rozpoznanie nadpotliwości
Z reguły do postawienia diagnozy wystarczy zebranie dokładnego wywiadu przez lekarza. Wywiad pomaga w określeniu rozmiaru problemu, jak również ustala przeciwwskazania do leczenia.
Istnieje kilka metod pomiarów nadmiernego wydzielania potu (m.in. grawimetryczna, hydrometryczna, kolorymetryczna), jednak w praktyce najczęściej wykonuje się tzw. test Minora, czyli próę jodowo-skrobiową. W próbie tej miejsca o ograniczonej, nadmiernej potliwości posmarowane jodyną i zasypane skrobią (mąka kartoflana) zabarwiają się na ciemniejszy kolor, potwierdzając rozpoznanie. Próba jest całkowicie niebolesna, ale czasem wywiad i krótka obserwacja pacjenta wystarczają do przystąpienia do zabiegu z pominięciem jej.

Leczenie nadpotliwości
1) zalecenia ogólne:
higiena, kąpiele ziołowe dłoni i stóp (kora dębu, mięta, liście orzecha włoskiego, szałwia, rumianek, kora brzozy) - 2 razy w tygodniu moczyć przez ok. 30 min.
noszenie ubrań z włókien naturalnych, o luźnym fasonie
częsta zmiana ubrań/obuwia
unikanie kawy, alkoholu i ostrych przypraw
redukcja stresu, napięcia i lęku
częste wietrzenie miejsca pracy
2) antyperspiranty zawierające chlorek aluminium - czasowo zamykają przewody potowe. Stosuje się je na noc, początkowo codziennie, następnie aplikacje zmniejsza się do 1 na 2-3 tygodnie. Skutecznośc wynosi do 90%, niestety z czasem mogą powodować podrażnienia skóry.

3) jontoforeza - zabieg rozrywania kanałów jonowych w grucołach potowych z użyciem prądu. Są 2 rodzaje jontoforezy: wodna i z dodatkiem środków cholinergicznych

4) leczenie ogólne:
leki uspokajające, leki antycholinergiczne (np. Sormodrem, Bellergot)
napary z ziół np. herbatka z szałwi, krople ziołowe
leki homeopatyczne
5) leczenie miejscowe niechirurgiczne - wstrzykiwanie śródskórne toksyny botulinowej (Botox, Dysport).

Mechanizm działania
Po wstrzyknięciu do skóry niewielkiej dawki toksyny botulinowej typu A - uzyskiwanej z bakterii Clostridium botulinum, dochodzi do blokady działania nerwów, które zaopatrują gruczoły wydzielania zewnętrznego. To zapobiega wydzielaniu przez nie potu. Blokada zakończeń nerwowych utrzymuje się przez 6-12 miesięcy, po których powstają nowe zakończenia nerwowe zastępując te wcześniej zablokowane. To oznacza, że efekt leczenia utrzymue się przez kilka miesięcy, ale w końcu zanika.
To obecnie najszerzej stosowana i polecana metoda. Wg statystyk 80% leczonych reaguje dobrze, są jednak osoby, u których po wykonaniu zabiegu nie ma efektu lub efekt ten jest niezadowalający. Dzieje się tak u 20% pacjentów i tym pozostaje stosowanie antyperspirantów i innych wymienionych metod.

Przebieg zabiegu:
Przed rozpoczęciem zabiegu należy dokładnie określić pole nadmiernej potliwości. Najczęściej miejsca wymagające wstrzyknięcia botuliny pokrywają się w sposób widoczny kropelkami potu. Jednak niekiedy dokładne zidentyfikowanie tego pola jest niezmiernie trudne W tym celu stosuje się tzw. test jodowo-skrobiowy (test Minora) Polega on na posmarowaniu danego miejsca jodyną, a następnie posypaniu skrobią ziemniaczaną. Poszukiwane obszary po kilku - kilkunastu sekundach coraz bardziej ulegają zaczernieniu. Znalezione miejsca nadmiernej potliwości dzieli się na kwadraty 1.5 x 1.5 cm przy pomocy roztworu np. fioletu gencjany.
Zabieg polega na podaniu płytko śródskórnie do każdego kwadratu małej ilości toksyny botulinowej. Dla większości ludzi jest zabieg jest minimalnie bolesny, ale osoby wrażliwe mogą być znieczulone. Z reguły zabieg wykonywany na rękach i stopach wymaga znieczulenia. Sam zabieg trwa kilka-kilkanaście minut i można po nim wrócić do codziennych zajęć. Efekt jest widoczny po kilku - kilkunastu dniach, a trwa kilka miesięcy, utrzymuje się nawet do roku (pachy). Potem wymaga powtórzenia.

Działania niepożądane
czasem, do kilku godzin, utrzymywać się może miejscowa bolesność,
przy leczeniu nadpotliwości pach nie obserwowano żadnych powikłań, poza mogącym pojawić się lekkim świądem w okolicy pach, mijającym bez leczenia po 1-2 tygodniach,
obserwowano czasem wyrównawcze pocenie innych okolic, również mijające po kilku tygodniach,
przy leczeniu nadpotliwości dłoni w kilka dni po zabiegu obserwowano przejściowe osłabienie siły mięśniowej, polegające na niemożności odwiedzenia, zwłaszcza piątego palca, rzadziej kciuka i wykonania silnego uścisku dłoni. Objawy te jednak zupełnie nie przeszkadzały w wykonywaniu codziennych zajęć. Stan taki może okazać się jednak nie do zaakceptowania u np. pianisty,
istnieje niewielkie ryzyko wystąpienia objawów "grypopodobny6ch" (zmęczenie, niewielki wzzrost temperatury ciała, bóle mięśniowe) - ta dolegliwość ustępuje w ciągu kilku dni;
Przeciwskazania

a) bezwzględne:
zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego (miastenia gravis, zespół Lamberta Eatona)
nadwrażliwość na składniki preparatu (albuminy ludzkie)
stosowanie następujących leków lub okres do 1 tygodnia od ich odstawienia:
-aminoglikozydy (streptomycyna, gentamycyna, amikacyna, kanamycyna itp.)
-aminochinolony (chlorochina, hydroksychlorochina)
-D-penicylamina (Cuprenil)
-cyklosporyna
-tubokuraryna, pankuronium, galamina
-sukcynylocholina
-linkomycyna, tetracyklina, polimyksyna
miejscowe infekcje skóry
ciąża, okres laktacji
b) względne:
zaburzenia krzepnięcia
stosowanie leków antykoagulacyjnych (np. aspiryna)
6) leczenie chirurgiczne:
- operacyjne usunięcie wszystkich gruczołów potowych pod pachami, czasem również z wycięciem skóry tej okolicy. Zawsze usuwa się tłuszczową tkankę podskórną w okolicy pachy. Pomyślny rezultat zabiegu sięga 90%, ale wiąże się z powstaniem blizn mogących prowadzić do ograniczenia zakresu ruchu ramion. Dla niektórych osób dyskomfort przynosi utrata skóry owłosionej w tej okolicy,
- sympatectomia, operacja usunięcia zwoju nerwowego - obecnie sporadycznie wykonywana,
- liposukcja w okolicy pach. Przy pomocy cienkich kaniul odsysa się w sposób typowy tkankę tłuszczową. Skóra pozbawiona podłoża tłuszczowego zostaje przyszyta specjalnym szwem. Jeśli w czasie liposukcji pozostały nie usunięte gruczoły potowe, to powstanie blizny pozbawi je możliwości wydzielania. Owłosienie pod pachą pozostaje nienaruszone;